Gmina Zielonki w obecnym kształcie, w świetle historii, jest tworem dość młodym, bowiem zaczęła funkcjonować 1 stycznia 1973 r. Została utworzona z istniejących wcześniej Gromadzkich Rad Narodowych w Węgrzcach, Zielonkach i Przybysławicach oraz z części GRN w Raciborowicach.
Była jedną ze średnich pod względem powierzchni gmin w powiecie krakowskim (4864 ha). Liczba ludności wynosiła prawie 10 tys., a powierzchnia użytków rolnych miała 4389 ha, z czego 383 ha zajmowały gospodarstwa uspołecznione, zaś gospodarstwa indywidualne 4058 ha. Było ich ponad 2 tysiące, jednak w większości nie przekraczały 2 hektarów powierzchni. Rejon północny gminy (Przybysławice, Brzozówka, Grębynice, Korzkiew, Wola Zachariaszowska) charakteryzował się sadownictwem i uprawą krzewów jagodowych, zaś rejon środkowy i południowy (Pękowice, Trojanowice, Bibice, Węgrzce, Dziekanowice i Batowice) uprawami warzywniczymi. Była to wówczas typowa gmina rolnicza.
W każdej wsi było kółko rolnicze, lecz nie wszystkie były aktywne. Istniały także koła Związku Młodzieży Wiejskiej. Sieć szkolna obejmowała 6 szkół podstawowych (w Zielonkach, Bibicach, Korzkwi, Owczarach, Woli Zachariaszowskiej i w Trojanowicach). Były 4 ośrodki zdrowia (Zielonki, Przybysławice, Węgrzce i Batowice). Brakowało w nich lekarzy specjalistów, co było wynikiem braku odpowiednich pomieszczeń. Na terenie gminy znajdował się jeden zakład produkcyjny (cegielnia w Zielonkach). Sieć handlu obejmowała 13 sklepów spożywczych, 2 wielobranżowe, 1 przemysłowy, 12 kiosków oraz 4 punkty sprzedaży detalicznej. Sieć była obsługiwana przez przeniesioną w 1973 r. z Węgrzc do Zielonek Gminną Spółdzielnię „Samopomoc Chłopska”.
Władzą w gminie była Gminna Rada Narodowa wraz z prezydium i naczelnikiem gminy. Organy te nieco przypominały obecną Radę Gminy i urząd wójta, jednak nie posiadały aż tak rozległych kompetencji, poza tym gmina była silnie upolityczniona przez organa komunistyczne, co było powszechne wówczas w Polsce.
Początkowo do GRN wchodziło aż 49 radnych z byłych gromad. Sesję inauguracyjną rozpoczął najstarszy wiekiem radny Jan Serwatka, który wspomniał, że to historyczna sesja, gdyż łączy prawie 4 byłe gromadzkie rady narodowe i „integruje w jedną całość dwa byłe zabory: rosyjski i austriacki”. Przedstawiciel prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Krakowie wręczył J. Serwatce akt erekcyjny gminy, zgodnie z uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie.
Zaprezentował on radzie naczelnika gminy. Został nim Józef Zaręba, były I sekretarz PZPR z Gromadzkiej Rady Narodowej w Przybysławicach. Naczelnik został ustanowiony odgórnie, GRN w Zielonkach nie miała na to wpływu. Naczelnik omówił zadania urzędu gminy i przedstawił w zarysie plan rozwoju gminy na najbliższy okres. Zaznaczył w swym inauguracyjnym przemówieniu, że istotnym zadaniem będzie integracja społeczeństwa połączonych w jedną gminę gromad, zauważało się bowiem „ciągotki do lokalnego patriotyzmu”. W tym celu zalecał, by eksponować siedzibę gminy, ściągać instytucje i dużo budować. Powiedział, że biorąc pod uwagę wielkie skupisko ludności, jakim jest Kraków, należy położyć nacisk na rozwój warzywnictwa i sadownictwa. J. Zaręba był naczelnikiem do 1982 roku, kiedy w związku z wrzeniem okresu stanu wojennego został zastąpiony przez Jana Cholewę, pracownika Urzędu Miasta Krakowa.
Jesienią 1973 r. odbyły się wybory do GRN na kadencję 1973-1977. Radnymi zostali: Maria Baran, Emil Baran, Stanisław Orzechowski, Józef Widłak i Zdzisław Sieńko (Zielonki), Tadeusz Nogieć (Garlica Duchowna), Stanisław Stańczyk (Garlica Murowana), Jan Ziółko (Pękowice), Mieczysław Żak (Trojanowice), Maria Łudzik (Brzozówka), Zenon Żak i Małgorzata Calik (Owczary), Wiesław Prochal (Garliczka), Stanisław Pawlik (Grębienice), Albin Kolarski (Januszowice), Maria Machnik (Korzkiew), Józef Kolarski (Przybysławice), Antoni Walczak (Wola Zachariaszowska), Stanisław Rożek (Batowice), Czesław Perski i Stanisława Kasznik (Dziekanowice), Bogdan Fraś, Henryk Banaś, Tadeusz Skorupa i Józef Grudnik (Bibice), Tadeusz Michalski, Józef Bijak i Helena Palmowska (Węgrzce),Franciszek Jamróz (Bosutów). W sumie 29 osób.
Przewodniczącym GRN wybrano Zenona Żaka, a zastępcami Bogdana Frasia i Stanisława Orzechowskiego. Przewodniczącymi komisji GRN byli: Czesław Perski – komisja rozwoju gospodarczego i zaopatrzenia, Józef Kolarski – komisja rolnictwa, Stanisława Kasznik – komisja oświaty, kultury i spraw socjalnych oraz Tadeusz Michalski – komisja ładu i porządku publicznego. Komisje miały po 10 członków (7 radnych i 3 osoby spoza rady). Bogdan Fraś w podsumowaniu przebiegu kampanii wyborczej stwierdził, że frekwencja była przeciętna i niezadowalająca, co świadczyło o braku większego zainteresowania wśród mieszkańców gminy wyborami.
Rzuca się w oczy stosunkowo młody wiek radnych, bowiem średnia wieku to 36 lat (odgórnym zarządzeniem GRN musiała posiadać określoną liczbę młodzieży i kobiet). Najmłodsza radna, Małgorzata Calik miała 18 lat, a najstarszy radny, Józef Kolarski, 58 lat. Wśród radnych dominowało wykształcenie podstawowe – 11 radnych, następnie średnie – 9, zawodowe – 7 i wyższe – 2 osoby. GRN w Zielonkach była zdominowana przez rolników – było ich aż 13. Natomiast ciekawie prezentuje się przynależność partyjna. Do PZPR deklarowało przynależność 13 osób spośród rady, 7 do ZSL, 2 do ZSMW, a spora liczba – 7 osób, była bezpartyjna.
Funkcję przewodniczącego GRN powierzono I sekretarzowi KG PZPR Stanisławowi Cale. Zacieśniło to współpracę między obiema instytucjami, co więcej, umocniła się kierownicza rola partii w stosunku do organów gminnych. Odbywały się wspólne sesje GRN i plenum KG PZPR, głównie w sprawach programów społeczno-gospodarczego rozwoju gminy oraz spraw rozwoju rolnictwa. Wytycznymi działań były uchwały Zjazdów Partii i Plenum KC PZPR. W latach 70-tych nacisk na sesjach GRN był położony na sprawy rolnictwa. Zajmowało to większość czasu sesji.
Wiele inwestycji realizowano w ramach czynów społecznych (np. wodociągi w trzech Garlicach, gazyfikacja Bibic, Zielonek, Trojanowic, budowa dróg). Wiele wniosków było w trakcie realizacji bądź przechodziły bez większego echa z roku na rok (np.: budowa zbiorczej szkoły w Zielonkach).
Niewielkie osiągnięcia zaznaczyły się w oświacie i kulturze. Baza szkolna była zła, w samych Zielonkach ze względu na krytyczne warunki nauczania część dzieci przekazano do szkół krakowskich. Rozbudowa szkoły w Zielonkach przeciągała się. Kapitalnego remontu wymagały placówki oświatowe w innych placówkach. Wyremontowano jedynie szkołę w Bibicach. W gminie istniały trzy Kluby Rolnika (Owczary, Zielonki, Bibice). Do użytku został oddany dom ludowy w Trojanowicach, wybudowany w czynie społecznym przez mieszkańców wsi przy niewielkich nakładach gminy. Wybudowana została także remiza OSP w Owczarach. Wiele istniejących świetlic wymagało remontu i odpowiedniego usprzętowienia. Zbyt skąpa była baza lokalowa bibliotek i ośrodków zdrowia.
Taki obraz przedstawiała nasza gmina w epoce gierkowskiej. W latach 80-tych ten stan miał się jeszcze pogorszyć i dopiero upadek komunizmu w 1990 r. przyniósł za sobą wielopoziomowy rozwój w Polsce.
dr Mateusz Wyżga,
autor jest historykiem, pracownikiem UP w Krakowie.
Źródło: artykuł pochodzi z Wiadomości Lokalnych Gminy Zielonki