Stroje krakowskie „od Zielonek”

Stroje krakowskie „od Zielonek”

25 kw., 2018

Na zdjęciach we własnym ogrodzie, ul. Wiktorii Baranówny w Zielonkach, Bronisława Garlacz z d. Baran z mężem i córką Sandrą.

Strój damski

Strój kobiecy noszony w okolicy Krakowa w parafii Zielonki nosił nasze „od Zielonek”miał wiele odmian i wariantów, w swej podstawowej wersji tworzyły go: nakrycie głowy (wianek, chustki i chusta czepcowa), koszula, gorset i kaftan (katana), spódnica, zapaska, chusta do odziewania, obuwie i biżuteria.
Ubiór i przystrój głowy kobiet zależny był od pory roku i stanu cywilnego. Dziewczęta, w dni pogodne i latem, chodziły zazwyczaj z odkrytą głową. Włosy zaplatały w warkocze, wplatały w nie wstążki i wpinały kwiatki. Nosiły także wieńce gdy były druhnami albo wychodziły za mąż. Była to czapeczka z miękkim denkiem i sztywnym otokiem opasująca głowę wzdłuż linii czoła. Otok zdobiła ułożona w harmonijkę czerwona wstążka i uplecione w wianuszki sztuczne kwiaty. W części przedniej denka przymocowany był bukiet sztucznych kwiatów, na pozostałej zaś części upinano, spadające aż na plecy wstążki. Najważniejszym a zarazem najcenniejszym nakryciem głowy mężatek były chusty czepcowe zakładane po raz pierwszy na głowę podczas oczepin. Chustki były tiulowe, jedwabne i wełniane ale najczęściej miały kolor biały, zielony, niebieski, a zdobiły je motywy kwiatowe.

Krakowianki nosiły dwa rodzaje koszul. Starsze koszule używane w połowie XIX wieku miały krój przyramkowy. Przy szyi miały wykończenie w kształcie ząbków, który podobnie jak i mankiety niekiedy zdobiony był haftem atłasowym. Koszule te zapinane były na spinkę lub przełożoną przez dziurki czerwona wstążeczką, późniejsze natomiast koszule zapinane były na guziki.

Gorsety na przodach zdobiono pasmanterią w kolorze złotym lub srebrnym,  guziczkami w odcieniu perłowym, niekiedy także haftami o motywach roślinnych.
Drugi typ gorsetu szyty był z sukna lub aksamitu w różnych kolorach. Zamiast kaletek miał on ósemkowo ułożoną fałdę. Do zdobienia tego gorsetu używano: guziczków na nóżce (przeważnie czerwonych i pomarańczowych), różnorodnych koralików i cekinów, metalowych i jedwabnych tasiemek, wstążeczek, pasmanterii i chwostów wykonywanychz metalicznego bajorka lub jedwabnych nici w kolorze amarantowym lub ciemnym brodzie.
W okolicach Krakowa znano kilka rodzajów kaftanów, czyli gorsetów z doszytymi rękawami. Najbardziej rozpowszechnione były katany z okresu Młodej Polski.

Na spódnice przeznaczono materiały wzorzyste o motywach kwiatowych lub gładkie w kolorze zielonym, niebieskim, czerwonym lub białym. Były one długie i szerokie. Pod spódnice wierzchnie kobiety zakładały spódnice z białego płótna, bogato zdobione białym haftem atłasowym.

Zapaski, podobnie jak i spódnice, szyto z różnych materiałów, zwykle stosowano zasadę, że wykonywano je z tej samej tkaniny, co spódnice. Wyjątek od tej reguły stanowiły zapaski płócienne i tiulowe. Noszono je do spódnic tiulowych wzorzystych lub gładkich, zwykle wełnianych. Zapaski krakowskie były nieco krótsze niż spódnice, duże, obszerne i osłaniały przód i boki spódnicy.

Na przełomie XIX i XX wieku w okolicach Krakowa, powszechnie noszono chusty do odziewania. Używano wełnianych chust w dużą krat, głównie w kolorach: czerwonym, białym, zielonym i granatowym. Najpowszechniej noszonym obuwiem były sznurowane, czarne trzewiki na dość wysokim obcasie. Podstawowym elementem biżuterii były czerwone lub pomarańczowe prawdziwe korale, ozdobione krzyżem krakowskim z koralami.

Galeria zdjęć