Zofia Bęben z Pękowic
Niniejszy album poświęcony został tradycji hafciarskiej pielęgnowanej z powodzeniem po dziś dzień w regionie Zielonek. Haft jako główny element bogatej ornamentyki zarówno strojów ludowych jak i przedmiotów codziennego użytku, nie tylko je zdobi, ale również stanowi o ich przynależności do danej grupy etnograficznej, stając się niejako jej wizytówką. Pierwotnie przyjmował dość proste, nieskomplikowane wzory, by z czasem tworzyć bardziej złożone, wielobarwne kompozycje roślinne lub geometryczne.
Urszula Widłak z Zielonek
Rozkwit i wzrost znaczenia stroju ludowego przypada na drugą połowę XIX wieku oraz początek XX wieku. Obecnie, po latach zapomnienia, przeżywa renesans, głównie za sprawą aktywnej działalności miłośników kultury i tradycji wsi, którzy propagują go wśród młodego pokolenia.
Ewa Duda z Zielonek
Szeroko rozumiany tradycyjny strój ludowy, typowy dla danego regionu, wykazywał pewną zmienność i wariantywność z uwzględnieniem różnych odmian i wpływu ówcześnie panującej mody, co znajdowało swój wyraz zarówno w kroju, fasonie, materiałach jak i stosowanej kolorystyce oraz ornamentyce. Z całego regionu zamieszkiwanego przez tzw. Krakowiaków Zachodnich strój krakowski z obszaru Zielonek wyróżniał się charakterystycznymi haftowanymi elementami zdobniczymi składającymi się na tzw. wzór od Zielonek, który wykształcił się i rozwinął po 1914 r. Wyszywany cieniowanym haftem płaskim przedstawiał bogaty motyw kwiatowy, gdzie centralną część zajmowała róża w odcieniach czerwieni i amarantu. Kwiat róży nawiązuje do ducha i charakteru epoki Młodej Polski, co nie może nikogo dziwić, bo Zielonki leżą w niedalekim sąsiedztwie słynnych Bronowic. Inspiracje czerpano z samej natury, przydomowe ogródki, kwiaty polne czy zboża stały się pierwowzorem dla form ornamentyki. Najczęściej naszywany był na wykonane z aksamitu i sukna gorsety oraz katany zakładane na szczególne okazje, głównie przez zamożne kobiety. W polskim stroju ludowym funkcja zdobnicza haftu była urozmaicona, ale jego rozmieszczenie raczej stałe i funkcjonalne. Na koszulach umieszczano go na kołnierzykach, mankietach, przyramkach, niekiedy na przodach, rzadko na rękawach. Piękne haftowane wzory zdobiły dolne części spódnic i brzegi zapasek, często pokrywały całą powierzchnię kobiecych czepków. W kaftanach, gorsetach, sukmanach i na kożuchach tworzyły rozmieszczone wzdłuż ich brzegów szlaki. Znajdowały się również na kołnierzach, mankietach czy wlotach kieszeni. Na spodniach umieszczano je w ich górnej przedniej części i miały zwykle formę parzenic.
Urszula Widłak z Zielonek
Sztuka haftowania niegdyś znana i praktykowana przez większość kobiet obecnie należy do rzadkości, chociaż stale zwiększa się grono zgłębiające jej arkana. Część współczesnych hafciarek odziedziczyło w spadku elementy damskiego stroju krakowskiego (gorsety, spódnice) po swoich mamach, babciach lub dalszych krewnych. Wychowane w duchu patriotyzmu i umiłowania tradycji poddały je renowacji nadając im nowe życie. To właśnie te dzieła sztuki, które wyszły spod igły rodowitych mieszkanek Zielonek wzbogaciły zbiory Izby Regionalnej. Niebagatelną rolę w podtrzymywaniu tradycji ludowych odgrywa Kościół. To właśnie religijne obrzędy i ceremonie (procesja na Boże Ciało, Odpusty Parafialne i Dożynki) stają się doskonałą okazją, by wdziać odświętne krakowskie stroje ludowe i z dumą kontynuować nieprzerwanie tę piękną tradycję z pokolenia na pokolenie.
Zofia Bęben z Pękowic
Ewa Duda z Zielonek
